Nieuws

Ieder die vertrouwd raakt met Geweldloze Communicatie (GC) realiseert zich al gauw de cruciale rol die menselijke behoeften in deze benaderingswijze spelen. In mijn beleving vormen de menselijke behoeften de kern van waar het in geweldloos communiceren om draait. Het is dan ook deze benadering die vooraanstaande theorieën over de menselijke aard uitdaagt. Focussen op behoeften vormt naar mijn mening de opening die samenwerking in groepen mogelijk maakt; het is de kracht achter de genezing die plaats vindt als ik empathisch contact maak met een ander. Ik zie het ook als dé manier die bemiddeling in een conflict én de weg naar persoonlijke leiderschap succesvol maakt. Doordat het zo belangrijk voor mij is in alles wat ik denk, doe en zeg in mijn spirituele leven, verwijs ik in mijn Blog bijna altijd naar de menselijke behoeften.
Ik was dan ook niet verbaasd dat een vriend die geen opleiding in Geweldloze Communicatie had gevolgd mij schreef met een vraag die voortkwam uit zijn eigen voornemen om een document te schrijven over menselijke behoeften. Hij schreef:

"Ik wil emotionele behoeften aan mijn lijst toevoegen. De GC lijst die ik heb gezien is erg lang. Ook wil ik graag weten wat met de omschrijving "basisbehoeften" wordt bedoeld. Als ik er voor het gemak van uit ga dat de belangrijkste emotionele behoeften zich op het zelfde niveau bevinden als de meeste lichamelijke basisbehoeften (zoals zuurstof, water, voedsel, onderdak en vuur) en dat alle andere behoeften “nuttig en aanvullend” zijn, wat zou jij dan als de belangrijkste emotionele behoeften beschouwen?"

Ik begrijp zelf niet goed hoe het komt dat ik mijzelf door deze vraag uiteindelijk realiseer dat in alle artikelen die ik heb geschreven over menselijke behoeften, nooit een artikel aan dit onderwerp heb gewijd. Wat een voortschrijdend inzicht!

Voorbij de waardering van behoeften

De structurele uitdaging die ik bij het beantwoorden van deze vraag (en vele anderen) tegenkom is dat bij het in kaart brengen van een behoeften hiërarchie het evalueren en beoordelen opnieuw wordt aangesproken. Want welke behoefte is essentieel en welke niet? Dit is een vrij onschuldige vraag, tenzij we met een gewelddadig conflict te maken hebben en we de beoordeling toepassen om te bepalen welke behoefte “legitiem” of “rechtvaardig” is. Tijdens een ernstig conflict kan zelfs het impliceren dat een behoefte niet “rechtvaardig” zou kunnen zijn het mediatieproces binnen enkele seconden laten escaleren.  
Tegelijkertijd begrijp ik waarom de vraag blijft terugkomen. Of het nou gaat om een nieuw paar schoenen, een belangrijke afspraak of een oorlog over een stuk land, intuïtief voelen we aan dat het andere dan deze behoeften zijn die we basisbehoeften zouden kunnen beschouwen. Als iemand die dagelijks met mensen en hun behoeften werkt, ben ik mij er van bewust dat ik noch wil accepteren dat het belang van een behoefte gebaseerd wordt op de emotionele lading ervan, noch wil beoordelen welke behoefte legitiem of essentieel als basisbehoefte kan worden aangemerkt. 
Dat behoeften vaker worden weggelaten dan genoemd, maakt wederzijds begrip vaak nog gecompliceerder. Hiervoor in de plaats wordt vaak wél de emotionele lading uitgedrukt in gevoelens die dan worden vermengd met beschrijvingen van wat anderen fout hebben gedaan. Zelfs het bewust zoeken naar wat de onderliggende behoefte zou kunnen zijn vraagt in dergelijke gevallen om zorgvuldigheid en meesterschap.
Hoe kunnen we in dit doolhof van emoties de weg vinden naar de kern van de verbinding tussen mensen, waar volgens mij ook de basisbehoeften hun oorsprong vinden? Dit is een van de inzichten waarvoor ik Marshall Rosenberg intens dankbaar ben, omdat hij voor mij met het proces van Geweldloze Communicatie (GC) heeft bijgedragen aan de oplossing van deze fundamentele puzzel.

Behoeften en strategiën

In plaats van het bekijken van verschillen tussen behoeften, wensen en verlangens, ligt binnen Geweldloos Communiceren de focus op het onderscheiden van behoeften en strategieën omdat hierbij de kans op het voorkomen van een conflict het grootst is.
Het onderscheiden van behoeften en strategieën zorgt voor een voortdurend proces met als doel begrip en verbinding. Deze ontbreken als ik behoeften op een abstracte manier uitleg. Kort gezegd: een strategie is wát ik wil en behoeften waaróm ik dit wil. Ook kunnen mensen op veel verschillende manieren een relatief kleine groep behoeften vervullen. 
Om een pakkend voorbeeld te noemen: geld, is een veelzijdige strategie die voor velen dient als dé manier om veel van onze belangrijkste behoeften te vervullen. Geld bestond duizenden jaren geleden niet en toch bestonden toen al behoeften waar we het geld nu voor gebruiken, zoals levensonderhoud.
Als je het zo bekijkt, zijn behoeften drijfveren voor alles wat we doen en geven ze betekenis aan alles wat we ervaren. Daarom zijn ze ook zo belangrijk voor alle processen die ik in deze artikelen heb beschreven. Hoewel onze behoeften zo belangrijk voor ons zijn, besteden velen van ons in hun leven noch aandacht aan de ontwikkeling van het besef van het bestaan, noch aan het onderscheiden van behoeften en strategieën; zie hier de tragiek van het leven. We besteden zelden aandacht aan de vraag en antwoord waaróm we iets willen, wat de betekenis van onze pijn is, of elke andere vraag die ons naar onze behoeften en die van anderen leidt. Waarom ik dit als tragiek van het leven beschouw? Omdat als we ons wel zouden afvragen waarom we iets willen, zoveel meer mogelijk wordt.

Nog een voorbeeld: 
Keer op keer zie ik dat conflicten duurzaam worden opgelost als de voorwaarden worden gecreëerd en ieders behoeften worden erkend en gerespecteerd door alle betrokkenen bij het conflict. Dit komt doordat wij mensen op het niveau van behoeften allemaal gelijk zijn. Een week geleden was ik gespreksleider van een bijeenkomst van een groep mensen die sinds dertien jaar in een heftige strijd waren verwikkeld. Binnen een dag waren ze in staat om een lijst met 25 randvoorwaarden te maken die voor allen acceptabel waren en die het conflict oploste. Hoe was dat mogelijk? Omdat we niet onderhandelden over de strategieën, we richten ons op de “waarom”, de onderliggende behoeften die weliswaar niet op de standaard GC-lijst stonden maar desalniettemin aantoonbaar voor voldoende overeenstemming en begrip in deze groep zorgden. 

Behoeften rangschikken of groeperen

Hiermee heb ik nog steeds niet de vraag van mijn vriend beantwoord, en dat is wel wat ik wil. De lijst met behoeften die ik onlangs samen met mijn twee zussen heb gemaakt bestaat uit 116 items (Engelse versie). Het mag duidelijk zijn dat deze hoeveelheid onhandig is voor iets dat ontworpen is om vrede en duidelijkheid te brengen voor iemand die graag de menselijke basisbehoeften mentaal of emotioneel wil begrijpen.

Sommige mensen, waaronder de zeer gewaardeerde Abraham Maslow, hebben een hiërarchie van behoeften gecreëerd als onderdeel om deze puzzel op te lossen. Zelf ben ik huiverig om deze rangschikking aan te brengen om twee samenhangende redenen. 
De eerste is dat mensen regelmatig bepaalde behoeften negeren om andere behoeften te vervullen, met als meest dramatisch voorbeeld de bereidwilligheid om te sterven voor een doel of de wil om een hongerstaking te beginnen. De andere is dat mensen en groepen die in barre omstandigheden en onderdrukking leven, toch een manier vinden voor persoonlijke en kunstzinnige expressie, hetgeen niet mogelijk zou zijn als hun basis behoeften van overleving eerst vervuld zouden moeten zijn. Bovendien voorziet de creativiteit die op deze wijze ontstaat in het vervullen van overlevingsbehoeften die anders niet beschikbar zouden zijn. Hiermee wil ik de structuur en wijsheid van de behoeften hiërarchie van Maslow niet ontkennen. Ik ben van mening dat wij mensen veel complexer en onvoorspelbaar zijn en dat een statische hiërarchie ons onvolledig weergeeft. In de plaats daarvan ben ik van mening dat wij persoonlijke en gemeenschappelijke verzamelingen van behoeften creëren en aanpassen aan de omstandigheden waarin wij leven; en die veranderen voortdurend.
In plaats van rangschikken geef ik de voorkeur aan groeperen. Hiermee volg ik zowel Marshall Rosenberg als Manfred Max Neef, die onafhankelijk van elkaar een zeer verenigbare benadering kozen om orde te scheppen in de chaos van menselijke behoeften. De lijst die mijn zussen en ik hebben gerangschikt biedt overigens beide benaderingen; het bevat 10 clusters met behoeften binnen vier basis categorieën. Alle behoeften die mijn vriend noemde: onderdak, eten, vuur, water en zuurstof zijn onderdeel van de categorie “Onderdak en veiligheid”. We hebben drie andere primaire categorieën toegevoegd die meer op het emotionele vlak liggen: “Vrijheid, Verbinding en Van betekenis zijn” met ieder twee tot vier subgroepen. 
Zo heb ik ontdekt dat iemand overweldigd door emoties en niet in staat om een behoefte te herkennen, toch vaak kan plaatsen of wat voor hem/haar op dat moment belangrijk is te maken heeft met vrijheid, verbinding of van betekenis zijn.
Dit is veel herkenbaarder dan een lijst met behoeften te doorlopen om te ontdekken welke behoefte nou past bij dit moment.  
 
We kunnen zelfs gemakkelijk overweldigd worden door een lijst van veel langer dan 3 onderdelen als we niet gewend zijn om contact te maken met onze behoeften.
Onze menselijke behoeften zijn de manieren waarop het leven zich in ons kenbaar maakt de verlangens en drijfveren die ons aansturen in alles wat we doen en ervaren. Wat we ook op een bepaald moment willen, we kunnen ons altijd afvragen waaróm we het willen en hierop een antwoord vinden. Als we ons verder blijven verdiepen in de waaróm, vinden wij de meest levendige behoefte op dat moment. Niet belangrijker; enkel meest levendig.