Nieuws

Nee" zeggen tegen wie dan ook, over wat dan ook, is vaak een uitdaging. Uit eigen ervaring weten we hoe ongemakkelijk het kan zijn om 'nee' te horen op een vraag. Vaak willen we dat gevoel van ongemak en de consequenties die onze onwelwillendheid tot gevolg heeft vermijden. Velen van ons willen oprecht zo veel mogelijk dienstbaar en beschikbaar zijn. Het is ook spannend als we op enig moment niet de bereidheid of het vermogen voelen om oprecht 'ja' te zeggen tegen wat er van ons wordt gevraagd, om welke reden dan ook. 
In sommige culturen, of voor bepaalde groepen mensen, is het zelfs volstrekt onaanvaardbaar om ergens 'nee' tegen te zeggen. Dat maakt het soms nog complexer. 

Deze uitdagingen komen zowel in dagelijkse contacten als in onze meest vertrouwde relaties voor. Machtsverschillen in een relatie kunnen deze uitdaging nog verder vergroten. Op deze grotere uitdaging die de combinatie 'macht' en 'nee' met zich mee brengt kom ik in een ander artikel terug. Nu wil ik graag kijken naar een wat eenvoudiger uitdaging hoe je met een 'nee' in een gelijkwaardige relatie om kunt gaan, zodat we wat meer vertrouwen op doen hoe we een sfeer van samenwerking kunnen behouden.

Wat maakt 'Nee' zo uitdagend?

Elke keer als iemand een verzoek doet, spelen er twee dingen tegelijkertijd. Allereerst zijn er de details van wat er gevraagd wordt - bv een gunst, gerechten, het rapport, of wat dan ook. Daarnaast is er de geheime vraag die boven het verzoek zweeft, bij beiden bekend zonder te zijn uitgesproken of erkend, meestal zelfs zonder dat men zich daarvan bewust is: 'Doe ik ertoe?' Als het antwoord op het verzoek 'nee' is, zal de specifieke behoefte die leidde tot het verzoek niet erkend worden. Daarnaast zal degene die het verzoek deed, een 'nee' van de ander als een 'nee' tegen 'het ertoe doen' interpreteren, of in ieder geval onvoldoende om 'ja' te zeggen.

Dit betekent, dat we een manier dienen te vinden om dit dilemma te voorkomen, als we tegen iemand 'nee' willen zeggen. In plaats daarvan kunnen we streven naar een manier om 'nee' te zeggen tegen het specifieke verzoek en tevens bevestigen dat de persoon die het verzoek doet 'ertoe doet'.

Vaak weten we niet hoe we dat zouden kunnen doen. Het aanleren van de essentiële stappen om zorg én verbinding te behouden als we 'nee' zeggen, is een van de specifieke redenen waarom ik Marshall Rosenberg zo dankbaar ben voor het gedachtegoed van Geweldloze Communicatie (NVC). Door het bestuderen van zijn aanbevelingen en mijn verlangen om deze specifieke suggesties te begrijpen hebben ertoe geleid, dat ik dit vaak onbewuste en onderliggende pijnlijke gesprek diepgaand heb kunnen begrijpen.

'Ertoe doen' overbrengen

Door dit onderzoek en door het experimenteren in mijn werk met mensen heb ik verschillende mogelijkheden om 'nee te zeggen' en tevens 'ertoe doen' over te brengen. 
Elk van deze mogelijkheden kunnen ons ondersteunen bij deze moeilijke taak. De combinatie van deze twee kan van een mogelijk conflict, een kans tot creatieve samenwerking maken.

'Nee tegen de strategie; 'Ja' tegen de behoefte

Hoe meer ik het praktisch toepassen van NVC bestudeer en onderwijs, hoe meer ik van mening ben dat het meest revolutionaire aspect ervan, het onderscheid tussen strategieën en behoeften is, op alle niveaus. Als iemand een verzoek doet, stelt deze een strategie voor, die als ik ermee instem, ondersteunt bij het vervullen van de behoefte. Die strategie is niet gelijk aan de behoefte. Een deel van de kunst van het 'nee' zeggen is te erkennen dat ik bijna altijd de wens van de persoon om in de behoefte te voorzien kan ondersteunen, ook al ben ik absoluut niet bereid om te doen wat er van mij gevraagd wordt, 
Voor mij is dit een intern proces: als ik in mijzelf de scheiding behoefte en strategie kan maken, is het voor mij makkelijker om de erkenning waar deze persoon volgens mij naar verlangt en het verzoek zelf los van elkaar te zien. Als je niet bekend bent met NVC, dan kun je de noodzaak, zoals ik hier al eerder heb geschreven, zien als het 'waarom' achter het 'wat' van de strategie. Als ik mijn oprechte erkenning van het belang van de behoeften van deze persoon kan uiten, verzacht dit al de intensiteit van de 'nee'.

De 'ja' achter de 'nee' benoemen

Net zo goed als het verzoek van iemand een strategie is om zijn/haar behoefte(n) te vervullen, is mijn 'nee' een strategie om aan de mijne te voldoen. De wens om 'nee' te zeggen vertegenwoordigt waarschijnlijk andere behoeften waar ik 'ja' tegen zeg door 'nee' te zeggen tegen dat verzoek. Tijdens het gesprek is het belangrijk om tijd en ruimte te nemen om duidelijk te maken welke andere behoeften maken dat ik 'nee' zeg tegen het verzoek.
Dit ondersteunt de ander in het kunnen horen en accepteren van mijn 'nee' op een manier waarop 'ertoe doen' ook over komt. Als het 'waarom' van mijn 'nee' helder en begrijpelijk is, is de kans groot dat de ander het niet als een 'nee' tegen hem/haar zal beschouwen. Vooral als we bevestigen dat we de ander willen ondersteunen bij wat belangrijk voor hem of haar is, of we nu wel of niet actief bij de uitvoering zijn betrokken.

Hoe dan ook,
samenblijven in de uitdaging
verhoogt de veerkracht van onze relatie.

In gesprek blijven om samen te werken

Als we in staat zijn om bewust te blijven van wat het belangrijkst is, kan het leven ons verrassen. Als we meer duidelijkheid krijgen over de behoeften van de ander, zouden we een verandering in onze bereidheid kunnen merken en zelfs een 'ja' kunnen overwegen. De ander zou kunnen horen wat er achter onze 'nee' ligt en het verzoek aanpassen in een strategie die voor ons gemakkelijker is om 'ja' tegen te zeggen. Samen kunnen we alternatieven vinden die echt de kern van een verzoek oplossen, zonder in te stemmen met het verzoek zelf, samen manieren bedenken die zeer goed zouden kunnen werken, wie weet zelfs beter voor ons beiden. Belangrijk is om in het 'niet-weten' te blijven, niet te focussen op oplossingen, om samen in het dilemma te blijven tot we samen tot een conclusie komen die voor ons beiden werkt. Ik heb ervaren dat we dan meer creativiteit vinden dan we zouden verwachten.

Als een oplossing ons vindt

Alles wat we doen om de ander te ondersteunen 'nee' te zeggen, zal waarschijnlijk effect hebben; of dat nou een enkele stap is tijdens de dialoog, of het overbrengen dat mensen 'ertoe doen'. Dit geldt met name voor situaties waarin we niet in staat zijn om, door middel van dialoog een strategie te vinden die voor ons beiden kan werken. Als we ons richten op de kwaliteit van de verbinding, wordt, zelfs door de teleurstelling heen, het streven naar het vergroten van vertrouwen en wederzijds respect van vitaal belang. In plaats van ons hart te sluiten om 'nee' te zeggen, wat we vaak doen, kunnen we ervoor kiezen om ons hart juist te openen en de pijn voelen om 'nee' te zeggen en bewust aanwezig te zijn bij wat we voelen. We kunnen de ander uitnodigen en aanmoedigen om in deze omstandigheden aanwezig te blijven om in alle oprechtheid de waarheid te horen en die van hun te vertellen. 

De basis van samenwerking is saamhorigheid en niet een noodzakelijke of onmiddellijke oplossing. Saamhorigheid is de basis van co-creatie alsook van de mogelijkheid om samen door 'het niet weten' te lopen, soms zonder de relatie te verliezen. Als we door dit proces en het instand houden van de relatie, vertrouwen opbouwen, kunnen we een bijzonder genoegen ervaren in het gedeelde verdriet dat ontstaat als we geen strategie vinden die voor ons beiden werkt. Het maakt in dit soort dialogen niet uit, wie het eerste verzoek heeft gedaan en wie 'nee' heeft gezegd, want de 'nee' op zich wordt een verzoek van de ander om alternatieve wegen te zoeken. We vinden een oplossing, samen, of we treuren samen, en komen tot acceptatie. 

Met dank aan Miki Kashtan